Żyjemy w czasach, w których co roku miejsce zamieszkania zmienia ponad miliard osób – w 2023 r. było to 1 mld 289 mln ludzi, a zmiana miejsca pobytu była spowodowana turystyką, pracą, sprawami rodzinnymi, wolontariatem, pomocą humanitarną, nauką, a także – niestety – biedą i konfliktami militarnymi. Podróżujący do stref tropikalnych są narażeni na zachorowania podobnie do ludności endemicznej, w zależności od warunków pobytu, ekspozycji na poszczególne patogeny, czasu podróży czy podjętych (lub nie) działań prewencyjnych.
Każdy lekarz w Polsce, gdzie także bardzo dużo osób podróżuje, zetknie się zarówno z prośbą o poradę medyczną przed podróżą, jak i pacjentem chorującym po pobycie w strefie tropikalnej czy subtropikalnej. Warto wiedzieć, w jaki sposób prowadzić diagnostykę takiego chorego, które badania diagnostyczne można zlecić ambulatoryjnie, a kiedy chorego kierować do szpitala, jak zaplanować leczenie i kiedy jest ono potrzebne lub możliwe.
W pierwszej części książki można przeczytać o epidemiologii chorób tropikalnych, badaniu podmiotowym pacjenta oraz dostępnych aktualnie metodach diagnostycznych.
W kolejnej części Czytelnik zostanie poprowadzony od objawu zgłaszanego przez pacjenta, poprzez różnicowanie, badania diagnostyczne, aż po rozpoznanie.
W części ostatniej zostały omówione najczęstsze i najważniejsze choroby tropikalne i pasożytnicze, spotykane u pacjentów po pobycie w tropiku.
Dr n. med. Anna Kuna
Najczęstsze choroby tropikalne i pasożytnicze, o których przeczytasz w publikacji „Pacjent po tropiku” na Medico PZWL
Malaria – rozpowszechniona w krajach tropikalnych, szczególnie w Afrykańskim Regionie WHO. W 2022 r. stwierdzono 249 mln zachorowań na malarię i 608 tys. zgonów. 94% przypadków wystąpiło w Afryce, a malaria jest główną przyczyną stanów gorączkowych u chorych podróżujących powracających z tego kontynentu. Na świecie malaria jest endemiczna w 85 krajach.
Biegunka podróżnych – najczęstsza dolegliwość zgłaszana przez chorych. Dotyczy od 10% do nawet 70% wyjeżdżających, choć w ostatnich latach odsetek chorych turystów zmniejszył się do około 20–40%. W szacowaniu ryzyka wystąpienia biegunki podróżnych największą rolę odgrywa cel geograficzny podróży.
Leiszmanioza skórna – choroba wywołana przez pierwotniaki z rodzaju Leishmania zaliczane do gromady wiciowców. Leiszmanioza skórna (CL) występuje na Bliskim Wschodzie (Turcja, Izrael), w Azji Wschodniej (Indie) i Środkowej (Chiny), w Europie (Portugalia, Południowa Francja, Włochy, Chorwacja, Grecja, wyspy na Morzu Śródziemnym), w Północnej i Środkowej Afryce, w Ameryce Środkowej i Południowej, a więc na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Australii i Oceanii.
Denga – jest chorobą bardzo rozpowszechnioną w krajach tropikalnych, subtropikalnych, a ostatnio pojedyncze rodzime przypadki stwierdza się także w rejonie klimatu umiarkowanego. Kilkadziesiąt lat temu denga była znana w zaledwie kilku miejscach na świecie, aby do chwili obecnej zająć jedno z czołowych miejsc wśród przyczyn gorączki w strefie międzyzwrotnikowej, szczególnie w Azji.
Wirusowe zapalenie wątroby typu A oraz E – wirusowe zapalenie wątroby (WZW) typu A występuje na całym świecie i jest najczęstszą postacią ostrego WZW. W 2019 r. globalnie wystąpiło 159 mln zachorowań, powodujących 39 000 zgonów (WHO 2022). Wirusowe zapalenie wątroby typu E występuje endemicznie w krajach rozwijających się na obszarach tropikalnych o złych warunkach sanitarnych. Ogniska choroby wynikają głównie z zanieczyszczenia kałem wody pitnej.
Dur brzuszny i paradury – to choroby bardzo rozpowszechniona w krajach tropikalnych, choć u podróżnych diagnozowana jest rzadko. Stanowią zagrożenie życia, gdy leczenie zostanie włączone zbyt późno lub pacjent nie jest odpowiednio leczony. Na świecie rocznie notuje się 11–21 mln przypadków duru, 5 mln paradurów oraz 215 tys. zgonów z tego powodu.
Larwa skórna wędrująca – jest nicieniem, którego żywicielem ostatecznym są zwierzęta, głównie psy i koty, zaś człowiek jest żywicielem przypadkowym. Zarażenie występuje powszechnie w strefie tropikalnej, jak Afryka, Azja Południowo-Wschodnia, Ameryka Środkowa, Karaiby i południowo-wschodnia część USA.
Objawy po kontakcie z meduzą i jeżowcem – meduzy występują w morzach i oceanach na całym świecie. Znanych jest ponad 10 tys. tych zwierząt, z których 100 jest groźnych dla człowieka. Najwięcej poparzeń przez meduzy notuje się w przybrzeżnych wodach Oceanu Atlantyckiego i Spokojnego, w strefie tropikalnej i subtropikalnej. Jeżowce występują na całym świecie, także w Morzu Śródziemnym i Czerwonym, popularnych akwenach wśród polskich turystów. Znanych jest wiele gatunków tych zwierząt. Zagrożeni stycznością z jeżowcem są przede wszystkim pływacy, rybacy, nurkowie i surferzy. Ukłucie przez kolce jeżowca należy do częstych zranień.
Pełzakowica – rozpoznaje się ją na całym świecie, a ryzyko zachorowania związane jest przede wszystkim z niedostatecznymi warunkami sanitarnymi. Inwazje Entamoeba histolytica występują powszechnie wśród mieszkańców tropikalnych i subtropikalnych obszarów krajów rozwijających się. Rocznie około 50 mln osób choruje na pełzakowicę, z czego 100 tys. umiera. Pełzakowe zapalenie jelita grubego stanowi jedną z 15 najczęstszych przyczyn ostrej biegunki u małych dzieci w tropiku.
Schistosomoza – inaczej bilharcjoza, to choroba pasożytnicza, która występuje w strefie tropikalnej w 78 krajach Afryki, Ameryki Południowej, Karaibów, Azji i Bliskiego Wschodu. Szacuje się, że globalnie narażona na zachorowanie jest populacja licząca 700 mln osób.
Filarioza – jest chorobą wektorową, będącą skutkiem przewlekłej infestacji nicieniami, rozpowszechnionej w krajach tropikalnych i subtropikalnych Azji, Afryki Subsaharyjskiej, Ameryki Południowej i Środkowej, na Karaibach i wyspach Zachodniego Pacyfiku oraz w Egipcie. Filarioza jest endemiczna w 72 krajach, a choruje na nią 120 mln ludzi.
Riketsjozy – są szeroko rozpowszechnione na świecie, zaś wektorem są kleszcze, wszy, roztocza i pchły. Niektóre riketsjozy przenoszone są przez wtarcie odchodów wektora, zawierających riketsje, w skórę, np. przy drapaniu, poprzez zgniecenie go w miejscu ukłucia, niekiedy przez inhalację bakterii lub zanieczyszczenie spojówek oczu.
Giardioza – jest najczęstszą chorobą wywoływaną przez pierwotniaki u ludzi. Zarażenia Giardia duodenalis rozpoznaje się na całym świecie, a przede wszystkim w regionach, w których występują złe warunki sanitarne i ograniczony dostęp do wody uzdatnionej mikrobiologicznie. Wśród mieszkańców krajów rozwijających się częstość występowania giardiozy szacuje się na 20–40%.
Cholera – jest chorobą kojarzoną z katastrofą humanitarną lub skrajnym ubóstwem w dawnych czasach, a nie z podróżami w XXI w. Nadal jednak cholera trapi ludzkość, w wielu miejscach, także popularnych turystycznie, stwierdza się ogniska zachorowań. Przecinkowiec cholery występuje w wodzie i jedzeniu, zanieczyszczonymi kałem chorego człowieka lub nosiciela cholery, oraz w środowisku, np. słonawych rzekach i wodach przybrzeżnych.
Japońskie zapalenie mózgu – to choroba wirusowa, która jest przenoszona przez komary Culex w rejonie Azji Południowo-Wschodniej i północnego Oceanu Spokojnego. Transmisja choroby jest stwierdzona w 24 krajach, gdzie żyje 3 mld ludzi narażonych na zachorowanie.
Chikungunya – jest infekcją wirusową coraz częściej występującą zarówno wśród mieszkańców terenów endemicznych, jak i podróżników. W ostatnich latach epidemie stwierdzane są w Afryce, Amerykach, Azji, Europie, na Karaibach, wyspach Oceanu Indyjskiego i Spokojnego; obecnie obserwowana jest dalsza ekspansja geograficzna tej choroby.
Toksokaroza – to odzwierzęca parazytoza tkankowa o światowym zasięgu, która jest wywoływana przez nicienie z rodzaju Toxocara spp. (glista psia lub kocia). Ludzie są przypadkowymi żywicielami i zarażają się poprzez spożycie wody lub surowych owoców i warzyw zanieczyszczonych dojrzałymi jajami, rzadziej przez spożywanie posiłku brudnymi rękami, po kontakcie z ziemią zanieczyszczoną odchodami zwierząt czy kontakcie z zarażonymi zwierzętami. Najczęściej zarażają się dzieci.
Muszyca – to schorzenie pasożytnicze wynikające z obecności larw owadów dwuskrzydłych, czyli much, w skórze człowieka. Występuje w strefie tropikalnej i subtropikalnej. W zarażeniu Dermatobia hominis jaja muchy przenoszone są przez komary, np. na odwłoku, zaś w Cordylobia antropophaga, mucha składa jaja w ziemi skażonej odchodami lub na ubraniach suszonych na powietrzu.
Choroby przenoszone drogą płciową tropikalne i kosmopolityczne – w ostatnich latach częstość występowania chorób przenoszonych drogą płciową wzrasta, a grupą wiekową najbardziej dotkniętą nowymi przypadkami zakażeń są ludzie młodzi. W zależności od publikacji nowe kontakty seksualne w czasie podróży zgłasza 10% do nawet 80% osób, a około 25–65% z nich nie używa prezerwatyw nigdy lub tylko niekiedy.
Możesz zrezygnować w każdej chwili! Nie musisz dodawać karty płatniczej.
*tylko 79 zł miesięcznie po darmowym okresie próbnym
