Otyłość u dzieci w Polsce jest istotnym problemem zdrowotnym, dotykającym około 15% dzieci w wieku wczesnoszkolnym (7-9 lat), przy czym nadmierna masa ciała (łącznie nadwaga i otyłość) występuje u około 33% dzieci w tej grupie wiekowej. Częściej problem dotyczy chłopców niż dziewczynek. Główne przyczyny otyłości dzieci to niewłaściwe nawyki żywieniowe, nadmierne spożycie kalorii, mała aktywność fizyczna, siedzący tryb życia, a także czynniki genetyczne.

Główne przyczyny otyłości u dzieci w Polsce

• Nadmierne spożycie kalorii, szczególnie wysokokalorycznej i wysoko przetworzonej żywności, w tym duże spożycie cukrów prostych ze słodyczy i słodzonych napojów oraz jedzenie fast foodów i gotowych dań.
• Nieregularne i pospieszne jedzenie posiłków, co sprzyja podjadaniu i nadmiernemu spożyciu kalorii.
• Siedzący tryb życia i mała aktywność fizyczna, co obniża dzienne wydatki energetyczne.
• Czynniki genetyczne, które mogą predysponować do większej skłonności do odkładania tkanki tłuszczowej.
• Czynniki psychologiczne takie jak stres, zaburzenia emocjonalne, obniżona samoocena i zaburzenia odżywiania (np. kompulsywne objadanie się).
• Zaburzenia hormonalne i endokrynologiczne, choć rzadsze, również mogą być przyczyną otyłości, np. niedoczynność tarczycy, hiperkortyzolemia.
• Czynniki środowiskowe i rodzinne, np. nawyki żywieniowe całej rodziny, styl życia rodziców, a także wpływ okresu ciąży i karmienia niemowlęcia na ryzyko otyłości u dziecka.

Badania w Polsce podkreślają, że otyłość u dzieci jest najczęściej otyłością prostą, wynikającą z dodatniego bilansu energetycznego (spożycie kalorii przewyższa zużycie) przy małej aktywności fizycznej. Profilaktyka powinna obejmować edukację żywieniową, zwiększenie aktywności fizycznej i wsparcie zdrowych nawyków w rodzinie.

Genetyczne przyczyny otyłości

• Predyspozycje genetyczne występują u około 30% dzieci z otyłością i polegają na mutacjach genów związanych z regulacją masy ciała, np. gen leptyny oraz gen receptora leptyny.
• Istnieją rzadkie zespoły genetyczne przebiegające z otyłością, takie jak zespół Pradera-Willego, Cohena czy zespół łamliwego chromosomu X.
• Genetyka wpływa na indywidualne różnice w podstawowej przemianie materii, regulacji apetytu i skłonności do odkładania tkanki tłuszczowej.

Hormonalne przyczyny otyłości

• Najczęstszą hormonalną przyczyną jest niedoczynność tarczycy, choć masowy przyrost masy ciała z tego powodu występuje przede wszystkim w nieleczonych, zaawansowanych przypadkach.
• Inne zaburzenia hormonalne to hiperkortyzolemia (np. zespół Cushinga) prowadząca do nadprodukcji kortyzolu, co zwiększa łaknienie i odkładanie tłuszczu.
• Bardzo rzadko otyłość może wynikać z niedoboru hormonu wzrostu lub rzekomej niedoczynności przytarczyc.
• Hormony istotne dla regulacji masy ciała i łaknienia to też leptyna, grelina i insulina, które mogą być zaburzone w mechanizmach otyłości.

Konsekwencje zdrowotne

• Zwiększone ryzyko chorób metabolicznych (np. insulinooporność, cukrzyca typu 2).
• Problemy z układem mięśniowo-szkieletowym, bóle stawów.
• Zaburzenia oddychania, np. bezdech senny.
• Potencjalne obciążenia psychologiczne i społeczne.

Profilaktyka i leczenie

• Wprowadzenie zdrowych nawyków żywieniowych od wczesnego dzieciństwa.
• Zwiększenie codziennej aktywności fizycznej — minimum 60 minut umiarkowanej do intensywnej aktywności.
• Ograniczenie czasu spędzanego przez dzieci przed ekranami (TV, komputer, smartfony).
• Edukacja rodziców i dzieci w zakresie zdrowego stylu życia.
• W razie wykrycia otyłości – wielodyscyplinarne podejście z udziałem specjalistów: pediatra, dietetyk, psycholog, trener.

Otyłość u dzieci to choroba przewlekła wymagająca działań profilaktycznych i terapeutycznych nie tylko u dziecka, ale często w całej rodzinie, by wprowadzić korzystne zmiany stylu życia i zapobiec powikłaniom zdrowotnym w przyszłości.

Na Medico PZWL znajduje się bogata baza materiałów dotyczących otyłości u dzieci, które stanowią nieocenione źródło wiedzy dla lekarzy pediatrów i specjalistów. Publikacje obejmują zarówno patofizjologię i epidemiologię otyłości, jak i praktyczne aspekty diagnozy, profilaktyki oraz leczenia, co umożliwia kompleksowe podejście do problemu. Materiały są aktualizowane zgodnie z najnowszymi badaniami i wytycznymi, dzięki czemu lekarz ma dostęp do rzetelnych i nowoczesnych informacji medycznych. Dodatkowo, publikacje podkreślają interdyscyplinarny charakter terapii, uwzględniając aspekty psychologiczne i rodzinne, co zwiększa efektywność działań leczniczych. To nie tylko wsparcie w codziennej praktyce klinicznej, lecz także inspiracja do pogłębiania wiedzy i ciągłego rozwoju zawodowego.

Zobacz materiały multimedialne dotyczące otyłości:

Leczenie otyłości u dzieci

Powikłania choroby otyłościowej u dzieci

Krótki wywiad lekarski dotyczący przyczyn otyłości u dziecka

Tempo wzrastania dziecka a otyłość –