Prof. dr hab. n med. Adam J. Sybilski z Kliniki Pediatrii i Alergologii Państwowego Instytutu Medycznego MSWiA przedstawia w materiale wideo diagnostykę molekularną jako przyszłość alergologii. Ta nowoczesna metoda diagnostyczna staje się coraz bardziej dostępna, a spadek cen umożliwi jej powszechne stosowanie przez alergologów, pediatrów, internistów i lekarzy rodzinnych.
Współczesne podejście do alergii wykracza poza tradycyjne myślenie o całych alergenach (pies, banan, roztocze). Uczulają nas konkretne komponenty alergenowe – epitopy, czyli fragmenty białek bezpośrednio łączące się z przeciwciałami. Diagnostyka molekularna, wykorzystując platformy takie jak ISAC czy ALEX, pozwala identyfikować te specyficzne cząsteczki odpowiedzialne za reakcje alergiczne.
Kluczowe znaczenie stabilności termicznej
Komponenty alergenowe różnią się właściwościami fizycznymi i chemicznymi, szczególnie odpornością na temperaturę. Białka termostabilne zachowują alergenność mimo obróbki cieplnej, podczas gdy białka niestabilne tracą swoje właściwości uczulające pod wpływem wysokiej temperatury. To rozróżnienie ma fundamentalne znaczenie dla zarządzania alergią pokarmową.
Przypadek Tymka: anafilaksja u niemowlęcia
Sześciomiesięczny Tymek, karmiony naturalnie przez pierwsze pół roku życia, rozwinął reakcję anafilaktyczną po podaniu mieszanki zastępczej. Objawy obejmowały niepokój, bladość i wymioty – typowe dla anafilaksji u niemowląt, która przebiega skąpoobjawowo w porównaniu z dorosłymi.
Badanie komponentowe wykazało uczulenie na kazeinę w klasie trzeciej – termostabilny składnik mleka odpowiedzialny za ciężkie reakcje anafilaktyczne. Tymkowi zalecono preparaty aminokwasowe. Kontrolne badanie po kilku miesiącach pokazało obniżenie poziomu IgE przeciwko kazeinie, sugerując nabywanie tolerancji.
Wprowadzono koncepcję „drabiny mlecznej” – stopniowego wprowadzania produktów mlecznych według rosnącej temperatury obróbki: od pieczonych produktów (najwyższa temperatura) przez smażone, gotowane, aż do mleka pasteryzowanego i surowego.
Przypadek Klary: subtelne objawy alergii pokarmowej
Trzyletnią Klarę zgłoszono z powodu słabego przyrostu masy ciała, bólów brzucha i zmian skórnych związanych ze spożywaniem mleka. Alergia pokarmowa może manifestować się wielonarządowo: objawami przewodu pokarmowego (zespół OAS, nudności, wymioty, enteropatia), skórnymi (pokrzywka, atopowe zapalenie skóry), oddechowymi (astma, alergiczny nieżyt nosa) oraz reakcjami ogólnoustrojowymi.
Badanie komponentowe ujawniło uczulenie na albuminę surowicy mleka krowiego (Bos d 6). Ta molekuła ulega degradacji w wysokiej temperaturze, co pozwoliło na wprowadzenie do diety przetworów mlecznych po obróbce cieplnej, przy wykluczeniu surowego mleka.
Reakcje krzyżowe: ukryte powiązania
Diagnostyka molekularna odsłania reakcje krzyżowe między alergenami. Mleko krowie i kozie wykazują 90% homologii komponentów, co wyklucza mleko kozie jako alternatywę. Przeciwnie, jajko kurze i mięso kurze mają minimalną homologię (poniżej 5% reakcji krzyżowych). Albuminy surowicy mogą dawać reakcje krzyżowe między mlekiem a sierścią zwierząt (psy, koty, konie).
Wskazania do diagnostyki komponentowej
Badanie komponentowe zaleca się w następujących sytuacjach:
• Reakcje anafilaktyczne o nieznanej przyczynie
• Pokrzywka bez zidentyfikowanego alergenu
• Alergie pokarmowe wymagające precyzyjnej diagnozy
• Wątpliwości diagnostyczne, gdy objawy kliniczne nie pasują do standardowych badań
Perspektywy rozwoju
Diagnostyka molekularna rewolucjonizuje alergologię, umożliwiając personalizowane podejście do każdego pacjenta. Pozwala przewidzieć ryzyko ciężkich reakcji, optymalizować dietę eliminacyjną i monitorować nabywanie tolerancji. Wraz ze spadkiem kosztów stanie się standardem w diagnostyce alergologicznej, dostępnym dla wszystkich specjalistów zajmujących się chorobami alergicznymi.